Yazar:

Sevcan Dedeoğlu | Araştırma Uzmanı / Analist

İSTBCW Member

İşin Geleceği Kurumsal Değil — DAO’lar ve Web3.0 Ağları

2022 yılı DAO’ların gelecek zamanlardaki çalışma şeklini değiştirme yolunda ilerlediğini kabul etmek için ideal zaman!

DAO’lar Türkçeye merkeziyetsiz otonom organizasyonlar olarak çevrilen, akıllı sözleşme üzerinde kodlanmış bir dizi kurala sahip, merkeziyetsiz organizasyonları ifade eder. 

DAO’lar aynı zamanda yönetişim mekanizmalarıdır. Hemen örnek ile açıklıyorum.

Diyelim ki, bir NFT almak istiyorsunuz hatta milyon dolar fiyatlarla satılan NFT müzayedelerinden birine katılmak istiyorsunuz. Yüksek NFT fiyatları göz önüne alındığında bunun için kendinize fon ortakları bulmanız gerekebilir. Hadi diyelim birlikte iş yaptığınız kişileri belirlediniz. En yakın kuzenlerinizle ve yakın arkadaşlarınızla beraber bu işi yapmaya karar verdiniz. Arkadaşlarınızın ve kuzenlerinizin bu işte ciddi olduklarını nasıl doğrularsınız ? Bu kişilerle iletişim halinde olmanız, NFT alım konusunda onların güvenini de kazanmanız gerekir. Aynı zamanda katılımcılar arası maliyet hesaplaması yapabilmeniz için de bu NFT alım projesine katılmaya ne kadar istekli olduklarından da emin olmalısınız. Bütün bunları hallettiniz ve emin oldunuz diyelim. 

Hangi NFT’yi alacağınıza ve sahip olduktan sonra onlarla ne yapacağınıza nasıl karar vereceksiniz ? Hangi NFT’yi seçmek, ne zaman satıp satmayacağınıza karar vermek gibi pek çok şey için pek çok kere toplanmanız ve konuşmanız gerekecek ? İyi de organizasyondan kim sorumlu olacak ve kuralları kim koyacak ? En önemlisi sizin ortak havuzdaki paranızı kim nasıl yönetecek ?

Derken iş çığırından çıktı ve siz bu işi gerçekleştirmenin gerçekten zor olduğuna karar verdiniz ve muhtemelen vazgeçtiniz.

Tarihin en eski zamanlarından bu yana, bu soruların yanıtları için insanlar geleneksel şirketler ve kurumlar gibi merkezi otoriteler yarattılar. Bu kuruluşlar da insanların ortak bir amaç doğrultusunda koordine olmalarını sağladı.

Şimdi az önce anlattığım örneği internet ortamına taşıyalım ve ölçeklendirmeyi büyütelim. Pek çok kişinin dahil olduğu internet ölçeğinde bu kural ve prosedürleri sağlamak pratik ve uygulanabilir olmayacak ne yazık ki. DAO’lar bu koordinasyon sorununu, blokzinciri ve akıllı sözleşmeler yardımı ile çözer.

Basitçe söylemek gerekirse, DAO’lar yazılım destekli kuruluşlardır . İnsanların ortak bir amaç doğrultusunda kaynakları birleştirmelerine ve bu hedeflere ulaşıldığında değer yaratmada paylaşmalarına olanak tanır.

Nasıl limited şirketler sanayi devriminin tercih edilen ilkel örgütlenmesiyse, DAO’lar Web3 için aynı şeyi ifade eder. Şirketlerin eski finansal sistemde kök saldığı ve yasal sözleşmeler yoluyla organize edildiği yerlerde, DAO’lar, akıllı sözleşmelerde kodlanmış kurallarıyla tokenlar tarafından düzenlenen Ethereum, Polygon gibi açık blok zincir ağlarının üzerinde çalışır.

DAO’ların arkasında yatan teknolojinin temeli akıllı sözleşmelerdir. Kurulacak olan DAO için her şeyden önce bir akıllı sözleşme oluşturulur. Bu akıllı sözleşmeyi şirketlerin kuruluş sözleşmesi gibi düşünebilirsiniz. Bu sözleşme blokzincirine yazıldıktan sonra, oylama yapılıp çoğunluğun onayı alınmadığı sürece hiçbir kural, hiçbir üye tarafından değiştirilememektedir. Üyeler fark etmeden DAO’nun akıllı sözleşmesinin kurallarını yani kodlarını değiştirmek  de mümkün değildir. Kod tabiri caizse “kanun gibi çalışıyor”. “Kod kanundur.” Söylemi de buradan gelir. Dolayısıyla DAO’lar tam otomatik sistemler olarak hareket eder ve merkezi bir karar alıcıya ya da otoriteye ihtiyaç duymadan yönetilebilirler.

Bugün yönetimi altındaki varlıkları 10 milyar doların üzerinde olan ve yaklaşık 2 milyon üyesi olan 180’den fazla DAO var. Bunlar, kriptodaki en büyük protokollerden bazılarını yönetmeye yardımcı olan COMP, AAVE, UNI gibi DAO’lardan yatırım, sosyal topluluklar, medya ve hayırsever arayışlar etrafında organize edilen daha küçük DAO’lara kadar uzanıyor.

Tam da bu benimsenme döneminde DAO’ların önünde her türlü zorlu düzenleyici ve yasal sorunların olduklarını ifade etmekte fayda var. “DAO tokenleri ve hazine faaliyetleri vergi açısından nasıl ele alınacak? Bir DAO üyesine ödenen gelir nasıl raporlanmalı?” gibi soruların cevapları ise şu anda belirsiz. Ancak yine de 2021 yılı, DAO’ların başarılı olduğu  bir yıl oldu.  ABD’nin Wyoming eyaleti 2021 Ekim ayında ABD tarihinde ilk kez DAO’ları resmen tanıyan ve onları limited şirketlerle aynı yasal gücü veren bir yasa çıkardı.

DeFi ve NFT topluluklarının boyutunun muazzam bir şekilde arttığı 2021 yılını geride bıraktık ve hal böyle olunca da merkezi olmayan protokollerin nasıl yönetileceği konusu daha fazla önem kazandı. DAO’lar daha yolun başında olsa da, DAO’ların demokrasiden ve kurumsal yönetişimden alınan yüzlerce yıllık dersleri tersine mühendislikle çözdüğünü düşüyorum.

Ezcümle internet bugün iletişim için ne yapıyorsa, DAO’lar da sermaye ve iş dünyası için onu yapacak. Tarihlerimiz 6 Şubat 2022 günlerden Pazar, Ben Sevcan Dedeoğlu 29 yaşındayım. Hayatım boyunca muhakkak en az bir DAO da çalışacağım konusunda eminim. Çocuklarımın ise limited şirketler yerine, DAO larda çalısacağını düşünüyorum.